فروید نخستین فردی نیست که دریافت، روان انسان دارای لایه های ناخودآگاه است، بلکه او نخستین فردی به شمار می رود که این رشته اطلاعات پراکنده را تبدیل به یک نظریه کرد. بنا بر نظر فروید، رویا شاه ‌راهی برای دستیابی به ناخودآگاه است. فروید با تفسیر رویا تلاش کرد پی به علت روان رنجوری ببرد. نتیجه این پژوهش ها کتاب «تفسیر رویا» شد که از آن به عنوان یکی از دوران ساز ترین کتاب های سده بیستم نام می برند.

زندگی پژوهشی فروید سه مرحله داشت. در مرحله نخست تحقیقات او بیشتر جنبه بالینی دارد و نتیجه آن آثاری مانند «تفسیر رویا» است. در دوره دوم بیشتر به مباحث فرهنگی می پردازد که ماحصل آن به ثبت آثاری مانند توتم و تابو می انجامد. در سومین دوره، تأملات او فلسفی و فرا روانشناختی هستند که از آنها می توان به تمدن و ملالت های آن اشاره کرد.

فروید درباره امکان دستیابی انسان به خوشبختی تردید داشت. او میان غریزه های بشری و نیروی بازدارنده جامعه، تعارضی جاودانه می دید. اگرچه فروید خوشبختی را هدفی غیر واقع بینانه می دید اما روان کاوی را وسیله ای برای کاهش اضطراب و روان رنجوری بشر می دانست. نظریه فروید منتقدان بسیاری پیدا کرد.

از جمله آنها یکی از بزرگترین شاگردان او کارل یونگ است که خودش پایه گذار مکتب روان شناسی تحلیلی شد. مکتب های روان شناسی اگزیستانسیالیست و روان شناسان اومانیست از بزرگترین منتقدان روان کاوی هستند.

تجربه پزشکی جدید باعث تغییر جهت مطالعات وی شد و دوره جدیدی را آغاز کرد که فروید به شوخی آن را تاریخ اولیه پالایشی روان کاوی می نامد. وی با دیدن بیمارانی که به نادرست آنها را روان رنجور و تمارض گر می نامیدند، کم کم خود را وقف موضوع حساس هیستری کرد. وی به کمک دیدارهایی که با شارکو لیبوو برنهایم از نظریه پردازان آن زمان، داشت از طریق هیپنوتیزم و نظریه درمان دریافت که ممکن است، جریان های روانی قدرتمندی در شخص وجود داشته باشد که وی از وجود آن آگاه نباشد و شخص را بدون آنکه خود متوجه باشد، وادار به عکس العمل کند